Jak co roku w naszym Muzeum można oglądać nowe wystawy czasowe. 2 czerwca uroczyście otworzyliśmy ekspozycję nie tylko w Pawilonie Muzealnym, ale także w Osadzie pierwszych rolników. Zapraszamy do zapoznania się ze szczegółami ekspozycji.

Monumentalne grobowce z epoki kamienia. Park Kulturowy Sarnowo. Park Kulturowy Wietrzychowice

Termin: wystawa dostępna jest do października

Gdzie? Osada pierwszych rolników

Organizatorzy wystawy: 

Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi 

Fundacja Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego 

Samorządy Gminy Izbica Kujawska i Gminy Lubraniec 

Autorzy wystawy: Dr Piotr Papiernik i mgr Elżbieta Górska (Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi)  

Kurator wystawy z ramienia Muzeum Archeologicznego w Biskupinie: Joanna Witulska 

Autor zagadnień Grobowce kujawskie na Pałukach: Szymon Nowaczyk (Muzeum Archeologiczne w Biskupinie)

Wystawa prezentuje najstarsze zabytki architektury w Polsce w postaci monumentalnych grobowców kujawskich zbudowanych w epoce kamienia, ok. 5500 lat temu. Budowle te przez tysiąclecia były charakterystycznym i wyróżniającym się elementem krajobrazu Kujaw, Pomorza, Ziemi chełmińskiej i wschodniej Wielkopolski. Większość z nich została bezpowrotnie zniszczona w XIX w. I w początkach XX wieku. Do naszych czasów przetrwały nieliczne. Obecnie z megalitami można zapoznać się w Parku Kulturowym Wietrzychowice i Parku Kulturowym Sarnowo, gdzie są one udostępnione do zwiedzania.

Kujawskie monumenty nazywane często megalitami (od greckich słów megas – wielki i lithos – kamień) budowano jako miejsca pochówku elity religijnej lub politycznej rolników z epoki kamienia. Nad grobami wznoszono nasypy ziemne,  o długości często przekraczającej 100 m. Nasypy te były ograniczane obstawami kamiennymi budowanymi z wielkich wielotonowych głazów, które nadawały grobowcom kształt wydłużonego trapezu lub trójkąta.

Szczególnie ważną rolę w poznaniu i ochronie grobowców kujawskich od połowy XX wieku odgrywa Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi. W latach 1934-1974, pod kierunkiem prof. dr hab. Konrada Jażdżewskiego zbadało najlepiej zachowane megality położone na terenie południowych Kujaw. Następnie Muzeum doprowadziło do powstania rezerwatów archeologicznych w Sarnowie i Wietrzychowicach, w których znalazły się w pełni zrekonstruowane grobowce, tzn. przywrócono im wielkość i wygląd jakie miały w epoce kamienia. W 2006 r. i 2010 r.  rezerwaty te, z inicjatywy samorządu Gminy Izbicy Kujawskiej i Gminy Lubraniec, zostały przekształcone w Park Kulturowy Wietrzychowice i Park Kulturowy Sarnowo.

W aranżacji wystawy, obok prezentacji zabytków odkrytych w grobowcach (zbiory Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi), ważną rolę odgrywa makieta cmentarzyska megalitycznego, rekonstrukcja grobu oraz wielkoformatowe wydruki zdjęć dokumentujących historię badań i stan obecny megalitów. Wystawa zawiera  rozbudowaną warstwę informacyjną pokazywaną w postaci multimedialnej oraz posterów. 

(fot. M. Zawol)

Między Słupią a Wierzycą – cmentarzyska z wczesnej epoki żelaza w badaniach Muzeum Archeologicznego w Gdańsku

Termin: wystawa dostępna jest do listopada

Gdzie? Pawilon Muzealny

Organizator wystawy: Muzeum Archeologiczne w Gdańsku 

Kurator wystawy: dr Piotr Fudziński 

Kurator wystawy z ramienia Muzeum Archeologicznego w Biskupinie: Joanna Witulska 

W badania cmentarzysk z okresu wczesnej epoki żelaza było zaangażowanych kilka pokoleń gdańskich archeologów. Zabytki, które można zobaczyć na wystawie „Między Słupią a Wierzycą”, są efektami ich odkryć.

Określenie „faza wielkowiejska” pojawiło się po raz pierwszy w 1929 r. w pracy niemieckiego archeologa Ernsta Petersena. Na Pomorzu fazę tę datuje się około 800–640/630 r. p.n.e., czyli u zarania wczesnej epoki żelaza.

Z początkiem opisywanego okresu ludzie porzucili łużyckie cmentarzyska kurhanowe. Nowy typ stanowisk archeologicznych z fazy wielkowiejskiej to dość duże cmentarzyska ciałopalne. W tym czasie pojawiły się tajemnicze popielnice grobowe zdobione ornamentem parzystych „oczek”. Niektórzy badacze uważają, że stąd wzięły się późniejsze popielnice twarzowe.

Na ziemiach Pomorza Wschodniego kultura pomorska dominowała przez ponad 250 lat: od końca VII do IV w. p.n.e. Opanowała również Wielkopolskę, część Polski środkowej, dochodząc aż do Śląska i Małopolski. Historyk Paweł Jasienica w książce „Polska Piastów” pisał o tajemniczym ludzie, który używa popielnic twarzowych i przypisywał mu zasługę pierwszego zjednoczenia ziem polskich.

Cmentarzyska kultury pomorskiej lokowane były najczęściej na niewielkich piaszczystych wyniesieniach. Obejmowały po kilka kamiennych grobów – zbudowanych z kamiennych płyt – które stopniowo wypełniano popielnicami.

Popielnice twarzowe znajdowane w grobach były wymodelowane różnie, w zależności od egzemplarza. Niektórzy badacze snuli teorię, że popielnice przedstawiają bóstwa śmierci. Jednak inni zwracali uwagę, że wizerunki są niepowtarzalne. Może więc tworzono je z intencją oddania indywidualnych rysów zmarłego?

Do stworzenia wystawy wykorzystano wyniki badań wykonanych w ramach zadania spółfinansowanego ze środków MKiDN w latach 2019-2020 w ramach programu „Ochrona zabytków archeologicznych”.

(fot. M. Zawol, J. Łuczka)